Ethiek is het systematisch nadenken over de rol van morele principes in het menselijk handelen en over het morele beoordelen van dat handelen. Welk moreel principe kunnen we of moeten we hanteren en hoe komt een moreel oordeel tot stand? In Pedagogische Ethiek wordt nagedacht over de morele principes die een rol kunnen spelen in het opvoeden en in het onderwijs, maar ook over hoe wij jonge mensen willen opvoeden tot morele wezens. Dat verlangt een overdenking van onze eigen doelen voor de praktijk en dus ook over de morele fundering van deze doelen. Er zijn meestal geen enkele juiste antwoorden, want afhankelijk van de actoren in een situatie en mogelijke soms wisselvallige gevolgen van keuzes en andere toevalligheden. Zo wordt het over het algemeen moreel goed gevonden om eerlijk te zijn, maar er zijn genoeg situaties denkbaar waarin eerlijkheid eerder schadelijk is dan goed doet. Rechtvaardigheid is een belangrijke waarde, maar moeten we altijd even rechtvaardig zijn tegen iedereen?
Het belangrijkste doel van dit vak is inzicht te krijgen in hoe moraliteit en moreel oordelen tot stand komt, toegespitst op concrete en herkenbare situaties. Er wordt begonnen met een algemene inleiding in het ethisch denken, in zoverre dat relevant is voor de pedagogiek en het onderwijs. Zodoende komen er uiteenlopende theorieën en argumenten aan bod die de student ook helpen het eigen denken te scherpen en daarmee het nodige kritisch te onderzoeken. Ook wordt aandacht geschonken aan mogelijke manieren om zelf anderen in een eventuele beroepspraktijk te laten nadenken over bovengenoemde kwesties.
Docent
Het vak wordt gegeven door Philippe Boekstal; hij is docent Filosofie op het Montessori Lyceum in Amsterdam en vakdidacticus aan de Interfacultaire Lerarenopleidingen (ILO) van de UvA.
Toetsing
Het vak wordt afgesloten met een essay. Deelnemers wordt gevraagd met de input van de colleges en het studiemateriaal een realistisch probleem uit de eigen praktijk of ervaring te analyseren en op te lossen. De colleges en het studiemateriaal bieden op denkniveau hulpmiddelen om met argumentaties een eigen eventuele oplossing te onderbouwen dan wel uit te leggen waarom dit moeilijk is.
Studiemateriaal
Het studiemateriaal, bestaande uit verschillende artikelen die de colleges aanvullen, zullen gepubliceerd worden op de digitale leeromgeving van de UvA (Canvas).
Leerdoelen
- Kennis van ethiek in het algemeen en van pedagogische ethiek in het bijzonder. Fundamentele vraag in de ethiek is de vraag naar het goede en naar wat goed is (en natuurlijk wat niet). Vandaar: wat is goede pedagogiek en goed onderwijs?
- Kritisch nadenken over de (filosofische) uitgangspunten van pedagogische theorieën en praktijken en de waarden die daaraan ten grondslag liggen: iedere theorie en praktijk van het opvoeden en het lesgeven gaat uit van bepaalde ideeën over wat goed is voor de zich ontwikkelende mens.
- Inzicht verwerven in hoe ideeën/theorieën bepalend zijn voor hoe wij handelen in de concrete praktijk, en andersom: hoe bepaalde belangen van invloed zijn op onze idee- en theorievorming.
- Inzicht verwerven in hoe jij zelf een morele positie kunt vormen en innemen in complexe vraagstukken en bij dilemma’s die onvermijdelijk horen bij pedagogische relaties en situaties (bijvoorbeeld als hulpverlener of docent).
- Enkele vaardigheden verder ontwikkelen om jezelf en anderen te helpen zich meer te vormen tot morele wezens.
Vak volgen als nascholing?
Dit vak is onderdeel van de Lerarenopleiding, maar kan ook gevolgd worden door leraren in het vo als nascholing (in de vorm van contractonderwijs). De kosten voor het volgen van het vak bedragen 225 euro. Bij succesvolle afronding van het vak wordt een certificaat uitgegeven. Aanmelden kan middels een mail naar opleidingscoordinator-ilo-fmg@uva.nl.